خوراک و نوشیدنی جزو نیازهای طبیعی هر انسانی محسوب میشوند؛ ولی وقتی صحبت از سفر و بهعبارت دقیقتر گردشگری به میان بیاید عنوانِ گردشگری خوراک و نوشیدنی مطرح میشود. طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری، گردشگری خوراک با تجربه گردشگر در مورد غذا و نوشیدنی، محصولات غذایی و فعالیتهای مشابه ضمن سفر توصیف و دسته بندی میشود که این فعالیتها میتواند همراه با تجارب اصیل، سنتی و یا آشپزی یا دیگر امور نظیر بازدید از یک کارگاه محلی، شرکت در جشنواره غذا و کلاس آشپزی هم بشود.
گردشگری خوراک به معنای امروزی از ۱۹۸۳ با تحقیقات و نظریات Belisle درباره کشاورزی و تولید محصولات زارعی در حوزه کارائیب شروع شد. یکی از اولین مواردی که اهمیت تهیه مواد اولیه (زنجیره تامین) و نهایتاً خوراک را در گردشگری نشان میدهد. البته که نهضت های گوناگونی در راستای تهیه مواد سالم غذایی و رژیم مناسب غذایی از دهه ۱۹۶۰ شروع شدند ولی این مورد موضوع را در گردشگری بررسی کرده بود.
دهه ۱۹۹۰ میلادی، همگام با گردشگری انبوه، اوج دوران توجه به کیفیت سفر است و دراین رهگذر خوراک و نوشیدنی هم بیبهره نیستند. نهضتهایی مثل گردشگری آهسته (کمشتاب) و خوراک آهسته در حال گسترش هستند و تاثیر آن را در گفتمانهای فرهنگی و برنامههای اجرایی میتوان دید. در همین راستا، در قرن جدید، از سال ۲۰۰۰ به بعد، تشکلهای حرفهای هم در حال شکل گرفتن هستند. انجمن جهانی سفر و خوراک (World Food Travel Association) به سال ۲۰۰۳ تاسیس شد و به طرز گستردهای در زمینههای محتلف فعالیت خود را آغاز کرد.
حجم مقالات علمی چاپشده در جهان در بازه بین سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵ میلادی مثال زدنی است. کتب متعدی هم در این بازه به چاپ رسیدهاند. اولین گزارش گردشگری خوراکِ سازمان جهانی گردشگری (First UNWTO Report on Food Tourism) نیز به سال ۲۰۱۲ منتشر شد. اقدامت عملیاتی بسیاری از کشورها در حوزه تبلبغ، ترویج و بازاریابی نیز در همین زمان شروع شد. کنفرانسهای متعددی هم در این بازه زمانی برگزار شد که از مهمترین آنها که سال ۲۰۱۵ شروع شد، شبکه گردشگری خوراک سازمان جهانی گردشگری (UNWTO Forum on Gastronomy Tourism) است.
فارغ از اهمیت و سبقه تاریخی کشورهایی مثل ایتالیا و اسپانیا، تمدن کشاورزی و خوراکی چین و هند و ایران؛ در قرن حاضر (از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد)، کشورهایی که بصورت منظم بروی توسعه گردشگری خوراک در ابعاد مختلف سرمایهگذاری و بهرهبرداری
کرده اند شامل ترکیه، مالزی، ویتنام، مکزیک، پرو، ژاپن، کره جنوبی، تایلند، هنگ کنگ و آذربایجان میشوند. این کشورها نه تنها به زیرساختهای گردشگری بلکه به ترویج گردشگری خوراک و نوشیدنی چنان اهتمام ورزیدهاند که سال ۲۰۱۲ در کشور آذربایجان، کنفرانس «طعم جاده ابریشم» با مشارکت سازمان جهانی گردشگری برگزار شد. در ثبت آثار ناملموس خوراکی در یونسکو هم کشور آذربایجان فعال است. آذربایجان به سال ۲۰۱۷ دلمه را ثبت یونسکر کرد؛ کره جنوبی با سریال جواهری در قصر آشپزی کرهای را تبلیغ کرد؛ به سال ۲۰۱۲ گروهی از داوطلبین از ترکیه در امریکا با پروژه «کامیون قهوه ترک» به معرفی قهوه ترک و آداب و رسوم مربوطه پرداختند؛ به سال ۲۰۰۳ دولت تایلند پروژه «آشپزخانه تایلندی جهان» را شروع کرد و اصطلاح دیپلماسی گردشری خوراک (Gastrodiplomacy) توسط Rockower به سال ۲۰۱۲ مطرح شد.
در ایران نیز، سالهای اخیر تلاشها زیادی در بخش خصوصی و دولتی شروع شده است. راهنمایان گردشگری علاوهبر رسالت معرفی غذا و نوشیدنی به میهمانان خارجی، کلاسهای آشپزی را نیز با کمک آشپزها انجام دادهاند. همه این تلاشها منجر به شکلگیری کمیته ملی خوراک در وزارتخانه گردشگری شد که امید است به عنوان چتری دولتی در کنار تخصص بخش خصوصی منشا آثار مفید بشود.
